స్థిత ప్రజ్ఞత కు సప్త సూత్రాలు. 3. క్షణికో ద్రేక నియంత్రణ.
( పైన ఉన్నది, స్థిత ప్రజ్ఞత తీవ్రం గా లోపించి, క్షణి కో ద్రేకానికి బానిస అయిన ఒక ‘ అపర ధర్మ రాజు ‘ కార్టూను ! )
క్రితం టపాలో, స్థిత ప్రజ్ఞత కు, మన ఎమోషన్స్ ను, అంటే మన భావావేశాలను ఎప్పటికప్పుడు గుర్తించు తూ, వాటిని ఏ విధంగా మనం నియంత్రించు కోవాలో తెలుసుకున్నాము కదా ( అంటే రూలర్ ‘ RULER ‘ కిటుకు ఉపయోగిస్తూ ).
ఇప్పుడు రెండో సూత్రం గురించి తెలుసుకుందాము.
2. క్షణి కొద్రేక నియంత్రణ అంటే ఇంపల్స్ కంట్రోల్ ( impulse control ): సైకాలజిస్ట్ లు ఈ గుణాన్ని ‘ delayed gratification, will power, self control అని కూడా పిలుస్తారు. ఈ ఆసక్తి కరమైన పరిశీలన చదవండి : దీనిని స్టాన్ ఫర్డ్ విశ్వ విద్యాలయం లో ప్రొఫెసర్ వాల్టర్ మిచెల్ ( 1972 లో ) చేశాడు. ఆయన నాలుగు సంవత్సరాల వయసు ఉన్న పిల్లలను పిలిచి, ఒక్కొక్కరికీ ఒక ఒక మిఠాయి ఇచ్చి , ‘ మీరు మీకిచ్చిన మిఠాయి ఇరవై నిమిషాలు తిన కుండా చేతిలోనే ఉంచుకుంటే, మీకు ( ఇరవై నిమిషాల తరువాత ) రెండు మిఠాయిలు ఇస్తాను ‘ అన్నాడు. సహజం గానే, కొందరు పిల్లలు ఇరవై నిమిషాలు ఆగ లేక, మొదట ఇచ్చిన మిఠాయి ని తినేశారు. మిగతా పిల్లలు, ప్రొఫెసరు గారి సలహా ఆచరించి, ఇరవై నిమిషాలూ ఆగి, ఇంకో రెండు మిఠాయిలు కూడా తీసుకున్నారు. ఆ ప్రొఫెసరు గారు ఆ రెండు రకాలు గా ప్రవర్తించిన ( నాలుగు ఏళ్ల ) పిల్లలను, వారు పెరిగి పెద్ద వారయే వరకూ పరిశీలించారు. ఫలితం గా తెలిసినదేమిటంటే , ఆయన మాటలు విని ఇరవై నిమిషాలు ( ఇంపల్స్ కంట్రోల్ చేసుకుని ) వేచి ఉన్న పిల్లలు, చదువు లో ఎక్కువగా మార్కులు తెచ్చుకుని,కాలేజీలో బాగా రాణించారు. అంతే కాక , వారు అతి తక్కువ మానసిక రుగ్మతలతో ఆరోగ్యం గా ఉన్నారు ( ఇరవై నిమిషాలూ ఆగలేక ఇచ్చిన మిఠాయి ని మింగేసిన ‘ అల్లరి పిడుగు’ ల కంటే ! )
మనం నిత్యం, అనేక క్లిష్టమైన నిర్ణయాలు తీసుకుంటూ ఉంటాము. కొన్ని నిర్ణయాలు మనం, ముందూ, వెనుకా చూసుకోకుండా తీసుకుంటాము. అంటే ఆ నిర్ణయాల పూర్వా పరాలు ఆలోచించ కుండా తీసుకునే ఈ నిర్ణయాలు సామాన్యం గా, మనకు వ్యధ, బాధా కలిగిస్తాయి. మన జీవితాంతం ఆ నిర్ణయాల దుష్ఫలితాలు మనలను వెన్నాడు తుంటాయి. గమనించ వలసినదేమిటంటే, మనం తీసుకునే ఈ నిర్ణయాలు, క్షణికో ద్రేకం లో అంటే ఆ క్షణాలలో, అంటే అతి తక్కువ సమయం లో తీసుకునేవే ! దీనికి కారణం మన ‘ దూకుడు ‘ మనస్తత్వం. ఇక్కడ తీసుకునే నిర్ణయం బాగోగులకన్నా , నిర్ణయం ఎంత త్వరగా తీసుకున్నామనే విషయం పైన నే మనం కేంద్రీకరిస్తాము. మానసికం గా ఈ క్షణి కో ద్రేకం , విషమించితే, విపరీత పరిస్థితులకు దారి తీసి, అది అనేక మానసిక రుగ్మతలకు కూడా కారణమవ వచ్చును. ఉదాహరణకు : చాలా మందికి చేతి వేళ్ళ గోళ్ళు , అంటే nails కొరుక్కునే అలవాటు ఉంటుంది. కొన్ని పరిస్థితులలో వారు గోళ్ళు ,వాటి చిగురు అంటే వరకూ కొరుక్కుంటూ ఉంటారు. కొందరు వారి తల మీద ఉన్న వెంట్రుకలను, తరచూ వారే పీక్కుంటూ ఉంటారు. ఇంకొందరు ఇంకా ముందుకు పోయి, వారు పీక్కున్న వెంట్రుకలను వారే తింటూ ఉంటారు. ( ఇట్లా తిన్న వెంట్రుకలు అరగక , కడుపులో పేరుకు పోయి, పెద్ద వెంట్రుకల ఉండలు అయి పేగులకు అడ్డుకొని , తిన్న ఆహారం లోపలి పోక , ఆపరేషన్ చేసి తీయ వలసిన పరిస్థితి రావడం నేను చూశాను ) ఈ ఉదాహరణలు క్షణి కో ద్రేకం తెలియచేసే కొన్ని .
ఇంకొన్ని క్షణి కో ద్రేక నిర్ణయాలు, ఇంకా తీవ్రం గా , మానవులను ప్రభావితం చేస్తాయి. ఉదాహరణకు జూదం లేదా గాంబ్లింగ్ : ఇది ఆధునిక మానవ జీవితం లో ఒక ప్రముఖ ఇంపల్స్ కంట్రోల్ డిసార్డర్. ( impulse control disorder ). జూదం, మానవులు, క్షణి కో ద్రేకం లో చేసే పొరపాట్లకు , తీవ్ర పరిణామాలు అనుభవించే ఒక వ్యసనం. ఈ క్షణి కో ద్రేకం లో కేవలం తాత్కాలిక లాభం కోసం, దీర్ఘ కాలిక లాభాలను, సౌఖ్యాలనూ త్యజిస్తున్నారు. జూదం లో ఒక బంగారపు నిబంధన ఉంది అంటే గోల్డెన్ రూల్. అది. ‘ జూదం ఆడేవారు ఎప్పుడూ నష్ట పోతూ ఉంటారు, ఆడించే వారు ఎప్పుడూ లాభ పడుతుంటారు ‘ అని. ఇట్లా జరగటం, కేవలం క్షణి కో ద్రేకం వల్ల నే. అంటే ముందూ వెనుకా చూడక ఆ క్షణాలలో తీసుకునే నిర్ణయాల వలననే !
స్థిత ప్రజ్ఞత ను ఎక్కువగా అలవరచు కున్న వారు, పైన ఉదాహరించిన క్షణి కో ద్రేక సంఘటనలే కాక, ఏ విషయమైనా, ఆచి, తూచి, పూర్వా పరాలు ఆలోచించి, అంటే వాటి పరిణామాలు ( consequences ) కూడా నిశితం గా పరిశీలించి, నిర్ణయాలు తీసుకో గలుగుతారు. అంటే వారి నిఘంటువు లో క్షణి కో ద్రేకం అనే పదం ఉండదు.
ఈ సందర్భం లో మనం సుమతీ శతక కారుడు వ్రాసిన ఈ పద్యం మననం చేసుకోవచ్చు.
వినదగు ఎవ్వరు చెప్పిన,
వినినంతనె, వేగు పడక, వివరింప తగున్
కని, కల్ల, నిజము తెలిసిన
మనుజుడే పో నీతి పరుడు ,మహిలో సుమతీ !
వచ్చే టపాలో ఇంకొన్ని సూత్రాలు తెలుసుకుందాము !
బాగు www. baagu.net 